Ημερίδα «Γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού : Μνήμη, αναγνώριση και στρατηγική»*.
ΕΚΠΑ-Αμφ. Ιωάννης Δρακόπουλος- 5 Μαϊου 2025
Διοργανωτές : Σύλλογος Ποντίων Φοιτητών Νομού
Αττικής
« Μιχάλης Χαραλαμπίδης: Το Ποντιακό ως πολιτικό και επιστημονικό ζήτημα. Η σημασία της 19ης Μαϊου »
του Βασίλη Ασημακόπουλου [1]
Ευχαριστώ
από καρδιάς τους διοργανωτές, τον Σύλλογο Ποντίων Φοιτητών Νομού Αττικής γι’
αυτήν την εξαιρετικά τιμητική πρόσκληση να συμμετάσχω σε μια ημερίδα με
εξαιρετικούς συνομιλητές, που έχουν βαθιά γνώση στο θέμα. Μια ημερίδα
αφιερωμένη στη μνήμη του Μιχάλη Χαραλαμπίδη.
Είναι
πολύ τιμητικό να σε καλούν οι φοιτητές. Είναι πολύ τιμητικό να σε καλούν να
μιλήσεις στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Είναι πολύ τιμητικό
να μιλάς για τον Μιχάλη Χαραλαμπίδη και το Ποντιακό Ζήτημα. Τιμητικό και
συγκινητικό συνάμα.
Θυμάμαι
εδώ σ’ αυτό το ίδιο αμφιθέατρο που βρισκόμαστε σήμερα, στις 8 Μαρτίου 1998,
ημέρα της γυναίκας, εκδήλωση της Διεθνούς Ένωσης για τα Δικαιώματα και την
Απελευθέρωση των Λαών με ομιλητές τον Μιχάλη Χαραλαμπίδη και Γυναίκες που είχαν
υποστεί οι ίδιες, αλλά και ως μητέρες,
σύζυγοι, αδελφές, κόρες, τη βία, τη βαρβαρότητα αυταρχικών-φασιστικών
καθεστώτων στις περιοχές της Νότιας
Αμερικής και της Ανατολικής Μεσογείου.
Για εμένα όπως και για χιλιάδες άλλους
ανθρώπους, που δεν έχουμε την τιμή να είμαστε ποντιακής καταγωγής, το Ποντιακό
ζήτημα είναι ταυτισμένο, ενσαρκώνεται στο πρόσωπο και τη διαδρομή, την πολιτική
παρέμβαση του Μιχάλη Χαραλαμπίδη.
Πολύ
περισσότερο για ανθρώπους που προερχόμαστε από τον κομματικό σχηματισμό του
οποίου ο Μιχάλης συνέβαλε από την εποχή της ηλικιακής του νεότητας - η γνώμη μου είναι ότι παρέμεινε για πάντα νέος
- και βγαίνοντας από τον αγώνα κατά της δικτατορίας μέσα από τις γραμμές του
ΠΑΚ, στην ίδρυση και συγκρότησή του. Το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα. Ακόμα
περισσότερο, για ανθρώπους που εντάχθηκαν στο ιδεολογικό ρεύμα που καθοδηγούσε
ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης και που τον ακολούθησαν, όταν ο Μιχάλης διαφωνώντας
συνολικά πια με την εξέλιξη του κομματικού αυτού σχηματισμού, αποχώρησε, συγκροτώντας
την Δημοκρατική Περιφερειακή Ένωση. Ένα σχήμα που αντιμετωπίστηκε με τους όρους
της «καρτελοποιημένης πολιτικής» στην Ελλάδα, μια περίοδος που καθορίστηκε από τη Siemens και
το Χρηματιστήριο, για ν’ αναφέρω δύο λέξεις που συμπυκνώνουν το πνεύμα και τις
υλικές πρακτικές της εποχής. Αυτά ως μια
κατ’ αρχάς γνωριμία μαζί σας και αυτοπαρουσίαση, αν μου επιτρέπετε, σε σχέση με τον Μιχάλη.
Ο
Μιχάλης Χαραλαμπίδης είναι παιδί δύο επαναστάσεων. Είναι τέκνο των κινημάτων,
του πνεύματος του «1968», αφενός στη διάσταση της διανοητικής και κοινωνικής
απελευθέρωσης του ανθρώπου από δομές και μηχανισμούς αλλοτρίωσης, εκμετάλλευσης,
ετερονομίας. Αφετέρου στη διάσταση της
αμφισβήτησης της παραδοσιακής αριστεράς και της ιχνηλάτησης μιας νέας
αριστεράς, στην κατεύθυνση της νεομαρξιστικής θεωρίας της εξάρτησης και των
κινημάτων εθνικής απελευθέρωσης των λαών της παγκόσμιας περιφέρειας.
Είναι επιπλέον τέκνο της Ελληνικής
Επανάστασης, της Μεγάλης Ιδέας, της Ποντιακής του καταγωγής, τόσο ως Αντίσταση,
όσο και ως προσφυγιά, της Εθνικής
Αντίστασης στα χρόνια της κατοχής, της αντίστασης
ενάντια στη δικτατορία. Είναι δηλαδή τέκνο διαστάσεων και δυναμικών που
διαπερνούν το εθνικό, το διεθνές, αλλά και το κοινωνικό γίγνεσθαι. Η διεθνική
και εθνική του ταυτότητα είναι σμιλεμένες, οργανικά δεμένες. Πατριώτης και
Διεθνιστής. Όπως οργανικά δεμένο στη θεώρηση του Μιχάλη είναι το εθνικό με το
κοινωνικό ζήτημα.
Τα
σχήματα αυτά συνιστούν θεμέλια στη θεωρητική σκέψη και τον πολιτικό λόγο του
Μιχάλη. Αν δεν έχει υπ’ όψιν του κάποιος αυτά, αν δεν εκκινήσει απ’ αυτά, δεν
μπορεί κατά τη γνώμη μου να τον κατανοήσει. Και ακόμα περισσότερο δεν μπορεί να
κατανοήσει τον τόπο μας, την ιστορική του διαδρομή και εξέλιξη, αλλά και να
συμβάλει δημιουργικά και απελευθερωτικά στην πορεία του. Αυτό που ο
Χαραλαμπίδης χαρακτήριζε ως ανάγκη για
«αυτόχθονη παραγωγή πολιτικής σκέψης».
Επόμενα
και πολύ σημαντικά σημεία είναι τα στοιχεία της πολιτικής πρακτικής του Μιχάλη,
στοιχεία που χαρακτηρίζουν τον λόγο του. Πρόκειται για έναν λόγο με έμφαση στο
στοιχείο της μνήμης και των συμβολισμών. Ο ελληνικός πολιτισμός είναι
συμβολικός και μνημονικός. Είναι όμως και μια πολιτική παρέμβαση όπου ο λόγος
συνδέεται με την πράξη, με το παράδειγμα. Γι’ αυτό και το ηθικό κύρος του Μιχάλη Χαραλαμπίδη. Σε μια
εποχή υποχώρησης της πολιτικής και των ανθρώπων της, ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης
διακρινόταν για το ήθος, όχι επειδή το διακήρυσσε. Δεν ήταν ηθικολόγος. Αλλά
επειδή το έκανε πράξη, παράδειγμα. Και η πολιτική είναι υπόθεση πράξης, παραδείγματος.
Ειδικά σε σχέση με τις νεότερες γενιές.
Με
την έννοια αυτή μπορεί να λεχθεί ότι αν θέλουμε να αναφέρουμε τέσσερις λέξεις
που αντιπροσωπεύουν τον Μιχάλη Χαραλαμπίδη, αυτές είναι : Η Μνήμη- το Ήθος- το Παράδειγμα- ο Λόγος.
Το Ποντιακό ζήτημα ο Μιχάλης το έβλεπε ως εθνικό, αλλά και ως διεθνές, ευρωπαϊκό, οικουμενικό και ανθρωπιστικό ζήτημα. Στοιχεία, μνήμες και βιώματα που τα είχε από την οικογένειά του και τον τόπο καταγωγής , την Σάντα στον ιστορικό Πόντο, στο προσφυγικό Αετοχώρι στον Έβρο, την Αλεξανδρούπολη, την Θράκη, τα συγκροτεί σ’ ένα επίπεδο αρχικά πολιτικό και στη συνέχεια θεωρητικό, στην Ιταλία, στα χρόνια των σπουδών στη Ρώμη και του αγώνα τη δεκαετία 1971-1981. Ειδικότερα στο πλαίσιο της Διεθνούς Ένωσης για τα Δικαιώματα και την Απελευθέρωση των Λαών, μιας διεθνούς ΜΚΟ που ιδρύθηκε το 1976, με Πρόεδρο τον Λέλιο Μπάσσο, μια πολύ σημαντική φιγούρα της ιταλικής σοσιαλιστικής αριστεράς και στη συνέχεια τον Γάλλο νομικό Λεό Ματαρασώ, πρόσωπα που αποτελούσαν πηγή έμπνευσης για τον Μιχάλη Χαραλαμπίδη.